Hoe vies is de NAM-locatie

HOLLUM – Hoe vervuild is de NAM-locatie in de Hollumer duinen, waar de sanering is begonnen? De boorlocatie ter hoogte van paal 3 wordt door de NAM Hollum-Ameland 1 genoemd (HOA1). De boorlocatie aan het Frettepad is niet Amelands, maar eigendom van de Staat, 21 ha 90 en 20 ca, 219.020 m² groot.

In 2016 maakte AnteaGroup, een ingenieurs- en adviesbureau, in opdracht van de NAM een bodemsaneringsplan. Aanleiding was de aanwezigheid van bodemverontreiniging met oliecomponenten en barium en de plannen voor het opruimen van de mijnbouwlocatie. 

De sanering van de bodemverontreiniging wordt gecombineerd met de ontmanteling en opruiming van de locatie.

Aanleg HOA1 en test

De locatie is aangelegd in de winter van 1963/ 1964. Er is in 1964 een exploratieboring HOA-1 en een sidetrack HOA-2 verricht. In 1964 is HOA-2 kort getest. In 1968 is de boorput volledig getest, waarbij tevens condensaat is afgevangen. Aardgascondensaat bestaat uit een mengsel van stoffen, hoofdzakelijk koolwaterstoffen, die condenseren bij de winning van aardgas als gevolg van de temperatuur- en drukverlaging die optreedt bij gasbehandeling. Aardgascondensaat is giftig. Dat condensaat werd verzameld en naar een olieraffinaderij afgevoerd voor raffinage. Bij de testen is ook lekkage opgetreden maar latere locatieonderzoeken hebben geen duidelijke verontreinigingen met condensaat aangetoond.

Bij de aanleg van de boorlocatie zijn door lek- en morsverliezen van met name diesel en boorspoeling bodemverontreinigingen ontstaan met oliecomponenten en barium.

Voor de diepere delen van de boring is oil-based-mud gebruikt. 

Abandonneren

In 1964 zijn 3 Nortonputten aangebracht tot een diepte van 15 m aan de westkant van de locatie.

De locatie is op verzoek van Rijkswaterstaat in 1965 opgeknapt en geasfalteerd. In oktober 1987 is de locatie gerenoveerd. In januari 1988 is een boortoren op de locatie geweest om de put te abandonneren, definitief af te sluiten.

Verharding

In het verleden was de locatie slechts gedeeltelijk verhard met asfalt en bij de boring in 1964 waarschijnlijk helemaal onverhard. Het onverharde deel van de locatie is tot enkele meters diep verontreinigd met minerale olie, mogelijk afkomstig van de dieselgeneratoren op de voormalige powerplant. De noordoosthoek was tijdens de boring in 1964 chemicaliënopslagplaats.

In de huidige situatie is de locatie verhard met asfalt en beton.

Rondom de locatie bevinden zich milieugoten die afwaterden in twee verzamelbassins. In de noodoosthoek bevond zich een olie-water-afscheider.

Midden op de locatie bevinden zich twee boorkelders.

Boorspoeling

Er is sterk verontreinigde grond aangetoond op de plaatsen waar de powerplants hebben gestaan, bij de voormalige cuttingbak, in de voormalige mudbakken en nabij de boorkelder. Op die plekken zijn in de grond en het grondwater sterk verhoogde gehalten gemeten aan xylenen en werd boorspoeling aangetroffen.

Boorspoeling is een combinatie van grondsoorten (van maaiveld tot het gashoudend gesteente) die tijdens de boring naar boven worden gehaald samen met de vloeistof waarmee de grondsoorten naar boven zijn ‘gespoeld’. Het ziet er uit als modder met gruis. In die boorspoeling zitten verontreinigingen, stoffen die deels afkomstig zijn uit de diepe ondergrond en daar van nature voorkomen, en deels hulpstoffen die tijdens de boring werden toegevoegd. Er zit bijvoorbeeld minerale olie in en bariumsulfaat dat werd toegevoegd om het gewicht van de boorspoeling te vergroten.

Decennia geleden was het gebruikelijk dat die boorspoeling in de nabijheid van een locatie werd ingegraven. Dat is sinds de jaren 90 geen gebruik meer, maar die nieuwe regels zijn van ver na de tijd dat er op locatie HOA1 werd gewerkt. Tegenwoordig zijn boorlocaties vloeistofdicht en wordt boorspoeling afgevoerd en apart verwerkt.

De boorspoeling op Ameland ligt op drie plaatsen westelijk van de NAM-locatie in de duinen. 

Tijdelijke beschermingsmaatregel

Bij het onderzoek uit 2016 werd geconcludeerd dat er sprake was van een omvangrijke verontreiniging in de grond en het grondwater van duizenden vierkante meters. In 2005 werd een tijdelijke beschermingsmaatregel genomen waarbij door middel van kleinschalige grondwatersanering de verontreiniging op locatie werd beheerst. Er werden zonnepanelen geplaatst om die installatie van energie te voorzien. Provincie Fryslân, die toeziet op het provinciale milieu, gaf toestemming voor de maatregel. Tot aan de start van de opruimwerkzaamheden werd het grondwater ter plekke gezuiverd.

AnteaGroup schrijft in haar rapport van 2016: “Vanaf 2005 is periodieke een monitoring van het grondwater en de beheersonttrekking uitgevoerd. Uit het rapport van november 2015 blijkt dat het grondwater ter plaatse van de voormalige powerplant sterk verontreinigd is met minerale olie en licht verontreinigd met BTEX (benzeen, tolueen, ethylbenzeen en xyleen – red). Ten noorden van de locatie is het grondwater maximaal matig verontreinigd met minerale olie. Ter plaatse van de boorkelder is het grondwater licht verontreinigd.”

Op basis van het rapport meende de Provincie in 2016 dat sprake is van een saneringsnoodzaak maar dat er geen sprake was van urgentie om de verontreiniging te saneren. De stormen en het verdwijnen van de duinen zorgen nu voor die urgentie.

Olie

Het blijkt dat de grond op locatie sterk verontreinigd is met oliecomponenten, vooral minerale olie en xylenen. Verspreid over meerdere kernen is in totaal circa 5.000 m3 grond verontreinigd met oliecomponenten, waarvan circa 2.650 m3 sterk verontreinigd is. In het grondwater is circa 10.000 m3 (bodemvolume) verontreinigd met oliecomponenten, waarvan circa 2.000 m3 (bodemvolume) sterk verontreinigd is. Het slib in de hoekbakken is niet of alleen in geringe mate verontreinigd. Die bodemverontreiniging wordt, voor zover dat technisch, organisatorisch en kosteneffectief kan, verwijderd. De locatie wordt opgeruimd en ingericht als natuurgebied. Het volledig verwijderen van de verontreiniging in het grondwater wordt als niet haalbaar beschouwd. De licht verhoogde concentraties van barium vormen geen risico’s, zegt het rapport van AnteaGroup.

Zeven grondstromen

De grond wordt in 7 verschillende grondstromen afgevoerd.

1. Grond met boorspoeling (sterk verontreinigd met olie en barium en naar verwachting niet reinigbaar);
2. Met olie en vluchtige aromaten verontreinigde grond uit de bovengrond (nevenverontreiniging barium, uitgangspunt dat dit reinigbaar is);
3. Met olie en vluchtige aromaten verontreinigde zandgrond uit de ondergrond (deze zandgrond is naar verwachting reinigbaar);
4. Grond dat vrijkomt met het ontgraven van de grondwaterverontreiniging (herbruikbaar/reinigbare grond);
5. Zandgrond met een beetje barium, reinigbaar;
6. Zandgrond met heel weinig barium, herbruikbare grond.
7. Naar verwachting schone bovengrond en grond uit taluds, wordt indicatief gekeurd en indien schoon herschikt op locatie.

Verontreinigde grond gaat naar een verwerkingsbedrijf en licht verontreinigde grond wordt hergebruikt.

Hekwerk en boorput

Naast sanering van de bodem moet er van de boorlocatie nog een en ander worden opgeruimd.

1. Hekwerk en milieugoten worden verwijderd en afgevoerd;
2. De verhardingen (430 m2 beton en 6.800 m2 asfalt) worden verwijderd en afgevoerd;
3. De twee boorkelders worden verwijderd en afgevoerd;
4. De boorput/ casing van boring HOA1 wordt ondergronds afgewerkt conform voorschriften;
5. Alle aanwezige kabels en leidingen worden verwijderd en afgevoerd;
6. De twee hoekwaterbakken worden verwijderd en afgevoerd.

Erfenis

Bij een eerdere bodemsanering op Ameland van een voormalige Caltex boorlocatie in de duinen bij paal 17 in 2005 is er ook voor gekozen om verhoogde bariumconcentraties in de bodem te laten zitten vanwege de afwezigheid van risoco's. In 2009 werd er bij paal 11, ter hoogte van de Zwanewaterduinen, gesaneerd. Een deel van dat zand is ook op Ameland gebleven.

Dossier Aardgaswinning