Begraafplaatsen op Ameland leven

BALLUM – De informatieavond over historische begraafplaatsen op Ameland trok een raadszaal vol publiek. “Het leeft!” zegt Pedro Kooiker. De ambtenaar heeft, samen met collega's, veel werk gehad aan het bijwerken van de administratie van de begraafplaatsen, uitpluizen van de juridische aspecten van begraven en grafrechten en uitwerken van het gemeentelijke beleid. Dat beleid moest herschreven, na emotionele reacties op werkzaamheden van zo’n jaar of drie geleden. Toen was er opeens een blijflijst, met stenen die mochten blijven. Graven die niet op de lijst stonden en waar geen grafrechten voor werden betaald, dreigden te worden verwijderd. Kostendekkendheid stond boven monumentale waarde.

Het was raadslid Jan Wijnberg, die vlakbij de hervormde kerk in Hollum woont, die toen langs het kerkhof fietste en toevallig medewerkers van de gemeentelijke buitendienst met zerken in de weer zag. Er waren al enkele uit de zoden getakeld. Wijnberg belde meteen met de burgemeester en bracht zijn angst voor kaalslag direct bij de gemeenteraad onder de aandacht. Het bracht een golf van verontwaardiging en emoties los op het eiland. Het gemeentelijke ruimbeleid werd stopgezet en er werd afgesproken dat de werkgroep van Amelanders met historische feeling, die al twee jaar bezig was met de infentarisatie van de drie gemeentelijke begraafplaatsen, eerst met een advies zou komen. Jan Wijnberg, Pieter Jan Borsch, Joke Mosterman, Anne de Jong, Sjouke Winia en streekarchivaris Tjeerd Jongsma inventariseerden de monumentale stenen op de gemeentelijke kerkhoven in Hollum, Ballum en Nes en kwamen met een lijst van zeker honderd stenen van cultuurhistorische waarde. De katholieke begraafplaats werd buiten beschouwing gelaten, omdat dit geen gemeentelijke dodenakker is. De bevindingen van de zerkgroep hebben bijgedragen aan het nieuwe gemeentelijk beleid. Dat het beheer volledig kostendekkend moet zijn is losgelaten. Een begraafplaats waar de geschiedenis van het eiland is af te lezen, hoeft volgens het nieuwe beleid zichzelf niet helemaal te bedruipen.

“De begraafplaatsen zijn een parel in de kroon van Ameland,” zegt funerair adviseur Leon Bok, “daar moet je zuinig op zijn. Als die wegvalt ga je hem toch missen.” Het is bijzonder erfgoed en die monumentale waarde moet geborgd worden. Bijna nergens vind je de hoge hardstenen stèles, zoals die op Ameland staan. Op de andere Waddeneilanden staan ze nog, in Den Helder en Petten. Verder niet. Dat borgen kan door de bestaande stenen goed te onderhouden en op nieuwe graven stenen te plaatsen die passen bij de omgeving. Bij monumentale grafstenen met afbeeldingen van bijvoorbeeld de walsvisvaart passen geen lage grote, gepolijste marmeren grafmonumenten. “We doen een beroep op de mensen,” zegt Pedro Kooiker. “Weet wat er is en draag daar jouw steentje aan bij.” Een begraafplaats maak je met z’n allen, bedoelt de gemeente en daarom steekt Ameland in op voorlichting.

Het is de bedoeling dat er een nieuwe werkgroep komt, die zich bezig gaat houden met onderhoud. Oude hardstenen stèles mogen nooit schoongemaakt worden met algendoder. Dat doodt het korstmos en is tegelijk funest voor de steen. Laat die korstmossen alsjeblieft zitten, pleit Bok. Ze vormen geen gevaar voor de steen. Gebruik ook nooit een staalborstel of een ander instrument dat materiaal weghaalt van de steen. Een club Vrienden van historische stenen zou zich met het opknappen en licht reinigen van de monumentale stèles bezig kunnen houden. Cultuurhistorische stichting De Ouwe Pôlle beraadt zich of het zo’n werkgroep onder haar vleugels wil nemen.

De visie van gemeente Ameland

Het begraven op de kerkhoven van Ameland levert naast genealogische waarden ook cultuurhistorische waarden op. Het aanbieden van voldoende grafruimte gaat hand in hand met het garanderen van behoud van de geschiedenis. Voorlichting en communicatie over de historie en begraafpraktijk zijn onderdeel van het dagelijkse beheer. De begraafplaatsen worden meer geëxploiteerd als cultuurhistorische locaties in plaats van louter technische locaties voor lijkbezorging. Nieuwe ontwikkelingen zijn niet uitgesloten maar deze zullen begeleid worden ten opzichte van de gegroeide waarden. De karakteristieken van de begraafplaatsen vormen de leidraad bij het beheer.

⇒ wat kan, mag en niet kan ("Er kan veel maar niet alles") staat in de beleidsregels

⇒ lees hier Begraafplaatsen zijn erfgoed + filmpje