Vijf tentoonstellingen, één kunstenaar met Amelands bloed

LEEUWARDEN – Vijf Friese musea werken van 2 juli tot en met 9 september samen om de naoorlogse buitenkunst – een rijk maar bedreigd erfgoed – in de spotlights te zetten. In de vijf tentoonstellingen schetsen ze de ontwikkeling van Jaap van der Meij, één van de vele kunstenaars die na de oorlog aan de slag ging en in opdracht werk in de openbare ruimte maakte. Van der Meij heeft Amelands bloed, zijn ouders waren geboren op het eiland.

In Fries Historisch en Letterkundig centrum Tresoar in Leeuwarden is op 1 juli de officiële aftrap van de vijf tentoonstellingen met een presentatie van het boek en de première van de film ‘Overlevingskunst’. De tentoonstellingen zullen te zien zijn in Museum Opsterlân in Gorredijk, Museum Sorgdrager op Hollum (Ameland), Museum Dr8888, Museum Heerenveen en Tresoar in Leeuwarden.

De tentoonstellingen met de titels: De Leerling, De vergeten kunstenaar, Het atelier, De laatste indiaan en Overlevingskunst zijn onderdeel van een groter project, Kunst met een Opdracht – kunst en gemeenschap. De openbare ruimte in Nederland staat vol met naoorlogse kunstwerken. Het project gaat middels verschillende onderzoeken na wat die kunstwerken ons tegenwoordig nog te zeggen hebben. Met welke opdracht ging de kunstenaar destijds aan het werk? Wat was het verhaal van het kunstwerk, en herkennen we dat verhaal nog steeds? Of heeft zo’n beeld een heel nieuwe betekenis voor het publiek gekregen?

Deze en andere vragen keren terug in een boek, een documentaire, lezingen, een app waarmee je zelf een tour kunt samenstellen langs ruim 100 kunstwerken in Friesland en deze reeks tentoonstellingen. Daarbij is het oeuvre van Jaap van der Meij (1923-1999) het uitgangspunt. Hij maakte in de jaren zestig en zeventig met name in Noord-Nederland monumentale betonnen beelden, volgens een uniek productieproces. Hij werkte meestal in opdracht, maar wist toch een volstrekt eigen stijl vast te houden, met een Cobra-achtige vormtaal, oersymbolen en een brute zeggingskracht. ‘Overlevingskunst’ noemde hij het zelf.

Overlevingskunst

De film ‘Overlevingskunst’ die in samenwerking met Metafoor Media werd gemaakt, belicht de omgang met kunst in de openbare ruimte en gaat nader in op de vraag van wie die buitenkunstcollectie eigenlijk is. De film laat aan de hand van het werk van Jaap van der Meij en andere kunstenaars zien welke dilemma's er zijn, ook als het gaat om behoud en beheer van die collectie. In de film zijn bijzondere archiefbeelden van Jaap van der Meij opgenomen. Verder komen vanuit verschillende perspectieven onder andere een wethouder aan het woord, een onderzoeker, omwonenden van de kunstwerken en een hedendaagse kunstenaar, die het acceptabel vindt dat haar kunstwerk ergens maar vijf jaar mag staan. En er daarom alvast een herbestemming voor bedenkt.

Overlevingskunst is een film die het publieke debat over kunst in de openbare ruimte voeding geeft.

De film is in iedere tentoonstelling te zien en wordt door Omrop Fryslân en landelijk (FryslânDok) uitgezonden. De uitzenddatum is nog niet vastgesteld.

Kunst met een opdracht, het boek

‘Jaap van der Meij, monumentaal kunstenaar uit de Wederopbouw’ luidt de ondertitel van het rijk geïllustreerde 244 pagina’s tellende boek, dat uitgeven wordt door uitgeverij nai010. Bij het werk van elke monumentale kunstenaar uit de Wederopbouw rijzen vaak vragen als: zegt dit kunstwerk ons nog iets? Wat was ooit de opdracht, welk verhaal wilde het vertellen, en lukt dat nog steeds? In veel gevallen is zelfs de naam van de kunstenaar in de vergetelheid geraakt. Drie verdiepende essays gaan in op de vraag wat deze concrete voorbeelden betekenen voor het vergroten van de betrokkenheid van het publiek in het algemeen. Het boek vormt een welkome handreiking voor het publiek, professionals en voor eigenaren van kunst in de openbare ruimte om met elkaar in gesprek te gaan over behoud en beheer van deze bedreigde kunstcollectie.

Op pad in Noord-Nederland met de app

Ontdek het werk in de openbare ruimte van Van der Meij en van vele andere kunstenaars in Noord-Nederland, via de tour ‘Kunst met een opdracht’. De tour is gratis te vinden op het online platform Izitravel.nl en de projectpagina van Tresoar, en kan zowel in app-vorm als desktop vorm gebruikt worden. Het boek en de tour vullen elkaar aan. De tour omvat 23 kunstwerken van Jaap van der Meij met audiofragmenten waarin ‘Jaap zelf’ over het maken van dat kunstwerk vertelt. Daarnaast zijn er in de app 81 kunstwerken opgenomen van uiteenlopende kunstenaars met achtergrondverhalen en soms audio of filmfragmenten.

De app 'Kunst met een opdracht' vormt het begin van wat een Friesland dekkende route gaat worden, langs kunst in de openbare ruimte.