Sparren boven de Noordzee

LEEUWARDEN – Vanaf 1 tot en met 12 april 2019 vond Frisian Flag 2019 plaats op de vliegbasis Leeuwarden. Een jaarlijks terugkerende oefening van diverse luchtmachten die lid zijn van de NAVO en die als bondgenoten diverse scenario’s oefenen die ze in praktijk op het echte strijdtoneel tegen kunnen komen. Het doel van Frisian Flag is om piloten te trainen op samenwerking. Door dit soort internationale oefeningen maakt men het mogelijk dat de piloten en militairen samen kunnen optreden in lastige situaties. Piloten kregen in gebieden zoals Libië, Afghanistan en Irak veelal te maken met een grote coalitie macht. Om de procedures zo goed mogelijk te kunnen uitvoeren zijn oefeningen zoals Frisian Flag van essentieel belang.

Voor de editie van Frisian Flag 2019 deden F-16’s uit Amerika, F-16’s uit Polen, Mirage 2000’s uit Frankrijk, Eurofighters uit Duitsland en natuurlijk onze eigen F-16’s van de koninklijke luchtmacht van zowel vliegbasis Leeuwarden als vliegbasis Volkel mee.

Vooral de deelname van de Amerikanen is toonaangevend voor het belang en de kwaliteit van een oefening als Frisian Flag. Vrijwel jaarlijks doet Amerika mee met eenheden die daadwerkelijk in de Verenigde Staten gestationeerd staan in plaats van de aanwezige Europese eenheden van de Amerikanen die in de UK, Duitsland of Italië gestationeerd zijn. Voor deze oefening moeten de Amerikanen dus een flinke oversteek maken.

Om de scenario’s zo realistisch mogelijk te maken deed er ook een Gobham DA-20 mee uit Engeland. Dit is een toestel die de communicatie tussen de jachtvliegtuigen weet te verstoren waardoor het de vliegers extra lastig wordt gemaakt. Tijdens een echte missies boven vijandelijk gebied komt dat ook voor. Het is dus van belang om alles zo echt mogelijk te laten lijken.

Omdat de oefening niet alleen in het Nederlands luchtruim boven de Noordzee plaatsvindt maar ook in het luchtruim van Denemarken en Duitsland, is de gevechtsleiding in handen van het Nederlandse en Duitse Control and Reporting Centre (CRC). Om deze in goede banen te leiden deed er ook een AWACS (Airborne Warning And Control System) verkenningsvliegtuig mee van de NAVO vliegbasis te Geilenkirchen in Duitsland.

Organisatie en missies

De organisatie van Frisian Flag is in handen van het 322 TACTES squadron gestationeerd op vliegbasis Leeuwarden. TACTES staat voor Tactical Training Evaluation and Standardization.

Twee weken lang werden er tweemaal daags (weekenddagen uitgezonderd) door ongeveer 50 tot 60 jachtvliegtuigen oefenmissies gevlogen. Dit was voornamelijk boven de Noordzee waarbij ze dagelijks de Waddeneilanden passeerden.

Oefenmissies varieerden van luchtverdediging, uitschakelen van vijandelijke doelen (dit kan zowel boven de grond, zee als in de lucht zijn), offensieve missies en missies ter bescherming van andere vliegtuigen van eigen luchtmacht of coalitiepartners.

Tijdens luchtverdigingsmissies gaat het er vooral om vijandelijke vliegtuigen de toegang tot bepaalde gebieden of luchtruimen te verhinderen.

Bij het uitschakelen van vijandelijke doelen op de grond en in zee kunnen de jachtvliegers zelfstandig opereren of ze staan in contact met de marine of landmacht. Training in samenwerking is daarom van groot belang, want bij conflicten kunnen diverse strijdkrachten van diverse landen met elkaar te maken krijgen.

EART

Elke vliegmissie duurt gemiddeld 1,5 uur. De totale missie duurt langer omdat er een briefing voor de vlucht en debriefing na de vlucht is.

Tijdens de vliegmissies hebben de gevechtsvliegtuigen wel eens ‘dorst’ en moeten deze voorzien worden van brandstof. Aangezien het niet te doen is om daarvoor terug te vliegen naar de vliegbasis, worden ze tijdens de missie ‘in vlucht’ bijgetankt, een scenario dat tijdens echte missies regelmatig voorkomt.

Sinds een aantal jaren hebben ze daarom een extra oefening naast Frisian Flag ingepland die synchroon loopt met Frisian Flag, namelijk de oefening EART wat staat voor European Air Refueling Training. Een oefening met zogenaamde tankervliegtuigen.

Tankervliegtuigen uit diverse landen zoals Nederland, Frankrijk, Engeland, Duitsland en Amerika doen mee in deze oefening om de gevechtsvliegtuigen van de oefening Frisian Flag bij te tanken tijdens hun missies in de lucht. Van de Duitse luchtmacht deed er een A310 MRTT mee, van de Fransen een C-135FR. Uit Engeland kwam een Voyager. De Amerikanen deden mee met een KC135R en Nederland nam deel met hun hoog bejaarde KDC-10, die aan zijn laatste jaren bezig is. Op de Amerikaanse KC135R na vlogen alle tankervliegtuigen dagelijks vanaf vliegbasis Eindhoven.

Ook dit is weer een goede training voor de diverse coalitiepartners om met verschillende nationaliteiten samen te werken. In praktijk zal een Nederlandse F-16 misschien wel eens peut nodig hebben van een Amerikaanse KC-135 wanneer de Nederlansde KDC-10 niet in de buurt of beschikbaar is. Hierbij is een nauwe duidelijke samenwerking van groot belang, want het tanken van vliegtuigen in de lucht is een heel nauwkeurige klus.

'Texaco' langs de Waddeneilanden

Om dit dus goed uit te kunnen voeren is oefening EART in het leven geroepen. Frisian Flag is natuurlijk dé uitgelezen mogelijkheid om het bijtanken in de lucht tussen diverse coalitiepartners te oefenen. Tegelijk met de missies van Frisian Flag trekken de tankers richting het oefengebied van Frisian Flag boven de Noordzee. Terwijl de missie van Frisian Flag aan de gang is, gaan de tankers in een zogenaamde ‘tankertrack’ vliegen. Dit is een aangewezen locatie waar de vliegtuigen moeten gaan vliegen om de gevechtsvliegtuigen bij te gaan tanken. De tankvliegtuigen vliegen hier als het ware rondjes in afwachting van de vliegtuigen die zich melden om te komen tanken. Deze ‘tankertrack’ ligt ten westen van de Waddeneilanden. De vliegtuigen komen hier dan in groepjes naar toe vliegen en gaan vervolgens naast het tankervliegtuig vliegen in afwachting van zijn beurt om achter de tanker te mogen tanken. De vliegtuigen vliegen hier op een zeer veilige hoge hoogte en afstand van de eilanden om direct gevaar en overlast voor de burger, flora en fauna te voorkomen.

EATC

EART wordt georganiseerd door EATC, the European Air Transport Command. EATC kwam in 2010 tot stand tussen vier NAVO landen, Frankrijk, Duitsland, Nederland en België. Het doel hiervan was om elkaar te ondersteunen en te helpen bij diverse logistieke taken die plaatsvinden per luchttransport. Of het nu gaat om het bijtanken van vliegtuigen, vervoeren van VIP’s, transport of medische evacuatie. Het idee hierachter is dat er 24/7 inzetbaarheid is tussen de coaltitiepartners. Later, in 2012 heeft Luxemburg zich bij het EATC gevoegd en in 2014 voegden Spanje en Italië zich erbij.

Inmiddels is het EATC in bijna tien jaar uitgegroeid tot 13 vliegbases verspreid over de deelnemende landen en bestaat de gezamenlijk te delen vloot uit 34 verschillende type vliegtuigen waardoor er een grote flexibiliteit aan inzetbaarheid is onder de partners. Hier valt ook het bijtanken van de vliegtuigen van NAVO-landen onder.

KDC-10

De overgebleven twee KDC-10 tankervliegtuigen van de Koninklijke luchtmacht zijn inmiddels gedateerd en bejaard te noemen. Na 40 jaar trouwe dienst wordt het ook op dit gebied, net als de vervanging en modernisering van de F-16’s naar F-35 (JSF), tijd voor vervanging en modernisering van de vloot. De eerste (tailnumber T-264) van de twee overgebleven KDC-10’s zal naar alle waarschijnlijkheid eind 2019 afzwaaien. De laatste zal eind 2021 met pensioen gaan. In de wandelgangen gonst het dat de twee tankers overgekocht worden. Mocht dit niet het geval zijn, dan zullen ze mogelijk verschroot gaan worden.

Airbus A330 MRTT

Als vervanger van de trouwe KDC-10 heeft Nederland samen met partners België, Duitsland, Luxemburg en Noorwegen acht splinternieuwe moderne Airbus A330’s Multi Roll Transport Tanker (MRTT) aangeschaft. De eerste twee exemplaren worden in het voorjaar van 2020 op vliegbasis Einhoven verwacht. In totaal zullen vijf van de acht exemplaren op Eindhoven komen te staan en de overige drie in Duitsland. De vliegtuigen worden via de NAVO aangeschaft en worden ook eigendom van de NAVO, maar worden allemaal als Nederlands militair geregistreerd. In ruil voor deelname door de eerder genoemde landen krijgen ze jaarlijks een bepaald aantal tankuren.

Door Martijn Venix