Maanvis in de Noordzee - Klompvis en zwemmende kop

Regelmatig spoelt er een bijzondere vis aan op het strand of heeft een visser een apart dier in zijn net, zoals de hobbyvisser, die boven Ameland op de Noordzee een levende maanvis ving. Het dier werd binnenboord gehaald en vervoerd naar het Natuurcentrum op Ameland. Een maanvis is een bijzonder dier en het exemplaar dat in de Noordzee zwemt lijkt niet op zijn sierlijke naamgenoten die in huisaquaria te zien zijn. De gewone maanvis is een monsterlijke vis die ook wel zwemmende kop wordt genoemd.

Zeldzame vis
De maanvis (Mola mola) is in de Noordzee een zeldzaamheid. Wel spoelt hij regelmatig aan de Nederlandse kust aan. Op nieuwjaarsdag van 2013 vinden strandwandelaars een groot exemplaar op het strand van Ameland. Dat dier meet 155 cm. (van neus tot staart) bij 122 cm. (van vin tot vin). De vis op het strand van Ameland is een maanvis die ook wel klompvis wordt genoemd. Deze maanvis is de grootste beenvis die er bestaat. In het Engels wordt de vis Sunfish genoemd.

Aquarium
Deze maanvis is niet te verwarren met de sierlijke en kleurige visjes die we in zoetwater huisaquaria tegenkomen. Dat is de gewone maanvis.

Aanspoelen op het strand
De maanvissen spoelen vaak aan in dezelfde periode van het jaar. Van half november tot half januari kunnen we ze op de vloedlijn aantreffen. Elk jaar in de kerstperiode is het raak. Ze worden langs de gehele Nederlandse kust gevonden. Sommige jaren spoelen er uitzonderlijk veel aan: 2005 was zo’n jaar, toen werden er wel 15 exemplaren geteld.

Oceaan en Noordzee
De maanvis hoort thuis in de oceanen. Ze komen in tropische streken voor maar trekken ook naar gematigde gebieden. Via stromingen komen ze in de Noordzee terecht, waar ze eigenlijk niet thuishoren. Ze kunnen er slecht uit de voeten: de zee is te koud en te ondiep. De stromingen en de vorm van de kustlijn maken van de Noordzee een fuik waaruit de dieren, als ze eenmaal de verkeerde afslag hebben genomen, niet makkelijk meer ontsnappen.

Zwemmende kop
De maanvis heeft een bijzondere vorm. Het is niet meer dan een ronde platte kop met een korte strook aan zijn achtereind, dat geen staart genoemd kan worden, en twee vinnen. Het geeft het dier een monsterlijk uiterlijk. Hij wordt dan ook wel zwemmende kop of klompvis genoemd. De huid van de vis heeft geen schubben maar voelt ruw aan. De vinnen gebruikt hij als roeispanen en zijn achtereind, de brede band, is het roer. Een maanvis is een log dier, want hij heeft weinig spieren. De enige delen waar spieren zitten, zijn bij zijn vinnen en zijn staartroer.

Eten van plankton
Maanvissen hebben kwallen op het menu staan. De vissen zijn slachtoffer van de vervuiling, want ze zien regelmatig plastic aan voor een lekkere kwal. Ze krijgen zo veel plastic binnen. Verder eet de maanvis plankton en kleine visjes.

Groot
Een maanvis kan onvoorstelbaar groot en zwaar worden. Volwassen dieren kunnen een ton wegen en meer dan manshoog worden. Er zijn exemplaren gezien die twee keer zo groot zijn geworden, 2300 kilo zwaar en 4 meter hoog.
De grootste maanvis die in Nederland aanspoelde was een exemplaar die in 1889 op het strand van Ameland terechtkwam. Deze mat 2,78 meter. De meeste maanvissen die aanspoelen zijn een stuk kleiner: circa 50 centimeter groot.

Zwemmen en drijven
De maanvis kan bewegingloos op zijn zij in het water liggen. Soms drijft hij zo op de golven. Men denkt dat hij zich dan door meeuwen van parasieten laat ontdoen of dat hij naar boven gaat om op te warmen.

Recordaantal eitjes
De maanvis kan wel 300 miljoen eitjes afzetten. Er is geen gewerveld dier dat zo’n groot legsel produceert.
De maanvis is een recordjager.

• Hij is de grootste beenvis;
• hij legt de meeste eitjes.

Kleur van de klompvis
De kleur van volwassen maanvissen varieert van zilvergrijs naar bruin. De kleur kan veranderen van licht naar donker. Dat doet de vis bijvoorbeeld als hij wordt aangevallen. De vis heeft een dikke huid, die wel tot 7,5 cm. dik kan worden.

Natuurcentrum Ameland
Een maanvis heeft veel en bijzondere verzorging nodig. Hij wordt daarom niet veel in aquaria gehouden. Sinds september 2012 zwemt er een dier in het grote aquarium van het Natuurcentrum op Ameland. De vis die in september 2012 bij Ameland levend werd gevangen was 80 centimeter groot. Het is daarmee een kleintje. Hij is in een boodschappentas naar het museum vervoerd. Natuurcentrum Ameland ontwikkelde speciaal voor deze vis een voedselprogramma. Het dier blijft een tijdje in het museum op Ameland. Museum medewerker Jan Kienstra voedt het dier door boven het aquarium het voedsel te laten vallen. De maanvis is zo gewend aan deze manier van voederen dat hij naar boven komt en het voer uit de handen van Kienstra hapt.

Begin 2013 sterft de maanvis. De oorzaak is niet bekend. Het Natuurcentrum had de vis, die inmiddels de naam Laura had gekregen, voor de zomer van 2013 terug willen brengen naar de Noordzee. Dat was ook de afspraak met het ministerie. Om een dergelijke vis in het aquarium te mogen houden is speciale toestemming van het Ministerie van Visserij nodig.

Enorme klompvis
Het dode exemplaar dat op nieuwjaarsdag van 2013 op de Ho’n op Ameland werd aangetroffen is vele malen groter dan het levende exemplaar in het aquarium. Op de foto houdt medewerker Natuurcentrum Jan Bloem samen met vinder Daniël Brouwer de maanvis op om te laten zien hoe groot hij is. Bloem meet het dier op het strand en brengt hem daarna naar het Natuurcentrum. Bioloog Johan Krol van Natuurcentrum Ameland onderzocht het dier op zoek naar de mogelijke doodsoorzaak. Hij vond niet veel bijzonders: de vis was vermagerd en had wat parasieten.

Levende maanvis bij Texel
Op 22 december 2020 wordt een levende maanvis bij Texel gezien. Hij is opgevangen in het Noordzeeaquarium van Ecomare.

lees ook
⇒ Hand- en vingersymbolen
⇒ Holwerd aan Zee
⇒ Melanisme
⇒ bekijk hier meer foto's van de maanvis
⇒ terug naar Artikelen Archief -

Dit artikel las je gratis. Vond je het de moeite waard? Dan kun je jouw waardering laten zien door een kleine bijdrage te doen. Klik daarvoor op deze link.

Ameland Agenda