Astrid Nobel: ‘de Waddenzee leeft’

Astrid Nobel (1983) werd geboren in Hollum op Ameland en groeide op met de wind, het water en de oneindige horizon van de zee. In haar werk verwerkt ze materialen die de zee aan land brengt: zand, fossiele botten, aangespoelde olie en hout. Haar kunst raakt aan grote thema’s als klimaatverandering, vervuiling en de impact van de mens op de natuur. Momenteel werkt ze in Marrum, bij het Lage Noorden, aan een artist-in-residence-project waarin ze een portret van de Waddenzee maakt.

Ik werk met wat de zee mij geeft

De natuur is een terugkerend thema in Astrids werk. ‘Ik ga veel naar buiten en ben vooral op het wad en op het strand van Ameland. Ik let op wat er verandert en wat mij opvalt. Soms is dat iets kleins, soms iets groters. Wat ik buiten zie, wat ik daar vervolgens over lees en leer en de materialen die ik verzamel, kunnen uiteindelijk een werk worden of onderdeel worden van een werk.’

Haar eerste experiment met strandmaterialen begon met zand. ‘Ik wilde een zandloper bouwen die loopt op het getij. Zo kwam ik erachter hoe complex zand eigenlijk is. Ook op zo’n kleine schaal heeft het dezelfde processen die je op grote schaal ook ziet, zoals erosie en drijfzand. Zand heeft een hoge mate van onvoorspelbaarheid.

De mens verplaatst zand door het machinaal op te zuigen van de zeebodem en ergens anders weer uit te spugen. Op die manier de kustlijn in stand houden is noodzakelijk en lijkt onschuldig, maar in een ecosysteem hangt alles met elkaar samen. Voor het bodemleven bijvoorbeeld is het heel ingrijpend. Ook wordt de bodemdaling door gaswinning gecompenseerd met zand, wat leidt tot een misleidend narratief zoals bijvoorbeeld in de vergunningsaanvraag voor Ternaard.’

Later ontdekte ze fossiele botten op het strand, waarvan ze verf maakte. ‘Als je er eenmaal oog voor hebt, zie je ze overal. Afgelopen zomer vond ik zelfs een stukje kies van een mammoet op Ameland. Ik leer steeds beter onderscheid te maken tussen oude en verse botten, botten van zoogdieren van voor de Noordzee of botten van zeehonden en bruinvissen.  Zo wordt het langzaam vanzelfsprekend om het materiaal te gebruiken in mijn werk.’

Een vreemd contrast

In Marrum werkt Astrid aan een portret van de Waddenzee. ‘Ik ken de Amelandse kant van de Waddenzee goed, maar nu zit ik ‘aan de overkant’. Ik wil deze kant van het gebied ook verankeren in mijn lichaam en geest. Hoe langer en vaker je naar dezelfde plek gaat, hoe dieper het in je systeem komt. Deze door mensen gemaakte kwelders waar het wad zich weer langzaam naar binnen werkt (prielen noem ik dat) hebben eigenschappen die op het eerste gezicht aan de aandacht ontsnappen. Naast bewuste kennis is er ook onbewuste kennis die je alleen kan vergaren door erbij te zijn.

Ik werk aan een groot doek en objecten van materialen die ik heb gevonden. Daarnaast schrijf ik ook een verhaal over de Waddenzee van de beide kanten waarin de verschillende vormen van aantasting voorkomen, maar ook mijn beide oma’s, kiezelwieren, de Wadhaas, dertien velduilen en veel andere vogels. De natuur speelt de hoofdrol. Het lijkt in dit stadium magisch-realistisch te worden maar alles wat erin staat is waar.’

De Waddenzee is een kwetsbaar gebied dat zwaar onder druk staat. ‘Enerzijds wordt het fanatiek beschermd, anderzijds wordt er gas en zout gewonnen, afval geloosd en geoefend door defensie. Dat contrast is vreemd.
In mijn werk wil ik die tegenstellingen laten zien. Ik hoop een beeld te schetsen van de huidige staat van de Waddenzee en haar betekenis als levend wezen, als familie van ons.’

Wetenschap en kunst hebben elkaar nodig

Astrid ziet kunst als een manier om de complexe realiteit van de klimaat- en biodiversiteitscrisis invoelbaar te maken. ‘Wetenschappers geven feiten, en die heb je als kunstenaar nodig om verbanden te kunnen leggen en te begrijpen. Maar in beleidsstukken wordt een ecosysteem vaak in stukjes gehakt en als afzonderlijke delen behandeld. Dat is niet realistisch en ook niet eerlijk, omdat alles in de natuur met elkaar in verband staat. Er zijn positieve ecologische interacties (die term heb ik van Theunis Piersma) die niet te berekenen zijn. Valt er een schakel weg dan kan dat een kettingreactie van vernieling teweegbrengen. Als kunstenaar kun je verschillende lagen en vormen van die realiteit laten zien en verbanden leggen. En ook hoe het voelt als je een landschap ziet veranderen. Dat is net zo belangrijk.’

Naar huis

Hoewel Astrid al jaren in Den Haag woont, blijft Ameland trekken en is ze er nog veel te vinden. ‘Ik heb drie maanden op Ameland met mijn vader gewerkt aan een hedendaagse versie van het beddebankje. Dat is een meubel dat vroeger als opstap naar de bedstee werd gebruikt. Mijn vader heeft veel onderzoek gedaan naar de geschiedenis ervan en maakt ze nog volgens traditionele technieken. Ik ben bij hem in de leer gegaan en heb uiteindelijk zelf een beddebankje gemaakt. Dit nieuwe beddebankje komt volgend jaar in een tentoonstelling in het Sorgdrager Museum.’

Het liefst zou ze haar tijd verdelen tussen Den Haag en Ameland. ‘Voor mijn werk moet ik veel op het vasteland zijn, maar het liefst zou ik een deel van het jaar op Ameland wonen. De Waddenzee is mijn thuis. Het is de plek die mij voedt, inspireert en steeds weer nieuwe verhalen brengt.’

In de duinen aan De Klonjes bij Hollum staat haar werk ‘Waker en Wachter’. Bij Atelier De Mispel in Hollum zijn zeefdrukken en aquarellen van haar verkrijgbaar.

Op 2, 3 en 4 mei houdt Astrid een open studio om de resultaten van de residency in Marrum te delen. Hier is ook werk te zien van collega resident Marlot Meyer. Kijk op de website van Het Lage Noorden voor tijden en programma: www.hetlagenoorden.nl.