Ameland krijgt eigen canon

NES – Kardinaal de Jong, de Sint Clemenskerk, de Vermaning en de grote kerk in Hollum zouden zomaar eens samen in een van de vensters van de canon van Ameland kunnen belanden. Olympisch sporter Hannes de Boer, voetballers Jan Bruin, Rudolf en Francisco Metz, rugbyster Inge Visser en Ameland als sponsor van FC Groningen passen in een venster over sporteiland en sporttalenten. De canon, die verzamelt wat je van Ameland moet weten om het eiland te snappen, wordt later dit jaar gepresenteerd.

Cultuurhistorische stichting De Ouwe Pôlle is bezig met een inventarisatie van gebeurtenissen en personen die een belangrijke rol in de geschiedenis van Ameland hebben gespeeld. Het moet resulteren in een canon, een tijdbalk met vijftig vensters die uitkijken op de onderwerpen van betekenis. De canon loopt van het ontstaan van Ameland tot heden en gaat uit 25 gebeurtenissen en 25 personen bestaan. Waar in Friesland de canons van alle dorpen worden geschreven, wil Ameland één overzicht voor het hele eiland.

De Ouwe Pôlle riep Amelanders en eilandliefhebbers op belangwekkende onderwerpen door te geven en daar werd door 55 personen gehoor aan gegeven. Onder leiding van de op Ameland opgegroeide LC-journalist Asing Walthaus, werd woensdagavond de insteek besproken; de canon behelst niet zozeer 50 namen of feiten, maar 50 thema's waar die namen en feiten een vertegenwoordiger van zijn. Zo kan het venster 'zorg' over zowel dokter Ente en dokter Straatsma als over zuster Hofman, thuisbevalling en De Stelp gaan. 

Diezelfde avond werd uit het 40-koppige publiek een canon commissie samengesteld, die samen met De Ouwe Pôlle het overzicht gaat uitwerken. De commissie bestaat uit een vertegenwoordiging van het Ouwe Pôlle bestuur (Tina Brouwer, Meinte Bonthuis, Sjouke Winia, Jan van Dijk, Gerlof Molenaar en Jacob Roep) en verder zijn gevraagd of hebben zich aangemeld: Angela Twickler, Arjen Brouwer, Richard Kiewiet, Koos Molenaar, Maria Kiewiet, Pieter Jan Borsch en iemand van de geschiedenis groep (een groep die elke week samenkomt om historische onderwerpen te bespreken).

Wat inmiddels is vergaard zijn namen van gebouwen, mannen, vrouwen en gebeurtenissen, die met politiek, sport, kunst, religie, onderwijs, rampen, vervoer en het weer te maken hebben. De commissie krijgt als taak om verder te verzamelen, rubriceren, selecteren en afstrepen. Na het lozen van vele lievelingen blijven er 50 onderwerpen over die symbolisch zijn voor Ameland. Liemme Pieters en Dirk Douwes maken goede kans in de canon te belanden, want deze twee mannen zijn voorbeelden van het eigenwijze eiland en van de drang naar onafhankelijkheid. Zij voeren in de 17e eeuw, ten tijde van de Engelse zeeoorlog, naar Cromwell in Londen om neutraliteit te bepleiten. Ameland had niets te maken met de Engels-Nederlandse onenigheid en de Amelanders wilden veilig kunnen vissen en handeldrijven. De twee eilanders boekten nog succes ook.

De voorzetjes van De Ouwe Pôlle worden ook door de commissie beoordeeld: de bouw van het Jelmeraslot in 1425, de verkoop van Ameland in 1704 aan de Friese Nassau’s, schoolmeester Gerrit Ailjes van Tuinen en ook jutter Piet Metz. De canon kan niet om Hidde Dirks Kat heen en zijn vrouw Jantje Jans zou niet misstaan als vertegenwoordiger van een leefcultuur waarin vrouwen zelfstandig en mondig waren, terwijl de mannen op een walvisvaarder zaten of op de loggers voeren. Er zijn honderden voorbeelden te noemen die een ontwikkeling op het eiland hebben aangezwengeld en daarom een plekje in de canon verdienen. Of ze dat ook krijgen wordt duidelijk als de canon klaar is. Ondertussen denkt De Ouwe Pôlle alweer aan een nieuw project: de kindercanon, met onderwerpen die kinderen belangrijk vinden.

De vijf meest gekozen personen

1. Kardinaal de Jong
2. Commandeur Hidde Dirks Kat
3. Kunstschilder Tames Oud
4. Cammingha’s, Erf- en Vrijheren van Ameland
5. Doopsgezinde voorganger Cornelis Pieter Sorgdrager

De vijf meest gekozen gebeurtenissen

1. 1704 verkoop Ameland aan de Friese Nassau's
2. 1872 Aanleg dam tussen Ameland en Friese kust
3. 1913-1915 aanleg waddendijk
4. 1979 drama met de paardenreddingboot
5. 2019 containerramp MSC Zoe

De vijf verrassendste onderwerpen

1. Boudewijn de Groot, als zanger van De Vondeling van Ameland
2. Frans Kappenburg, die in De Kronkel topgroepen naar Ameland haalde
3. Zuster Akke Hofman, vroedvrouw vanaf 1925, die 679 Amelander 'ha’tkes' op de wereld zette
4. Thijs Visser, schrijver van Onder het Torenlicht, dat op last van een familie die in het boek voorkomt uit de handel werd genomen
5. Rôggefeest oude versie