HAZ - dijkdoorbraak en spoelmeer
Het project Holwerd aan Zee is een uniek project, waarbij de zeedijk wordt doorgebroken en binnendijks een groot meer ontstaat die via waterwegen de Waddenzee verbindt met de Friese Meren. Holwerd aan Zee wordt ook wel een doorbraak voor mens en natuur genoemd. Het idee werd geboren aan de toog en is daarna serieus uitgewerkt en lijkt zelfs, in het land van dijkbouwers, kans van slagen te hebben. Het draagvlak is in alle geledingen van de samenleving groot, regionaal, provinciaal en bij de Rijksinstanties.
Holwerd aan de Waddenzee
Holwerd, een dorp in Noordoost Fryslân, was ooit een welvarend handelsdorp, een dubbel terpdorp. Sinds het begin van de twintigste eeuw luidt echter de noodklok: Holwerd lijkt af te stevenen op leegloop met alle consequenties van dien. Voor de achterblijvers versoberen de voorzieningen en het dorp lijkt te verpauperen. Een achteruitgang die niet te stoppen leek. Sinds het begin van de 21ste eeuw tot 2015 daalde het aantal inwoners van 2000 naar 1600. Om die ontwikkeling een halt toe te roepen en waar mogelijk om te keren naar groei, werden al tientallen plannen bedacht. Geen van alle werd uitgevoerd: ze liggen allemaal ergens onderin een la. Vier mannen uit Holwerd, Marco Verbeek, Jan Zijlstra, Hessel Hiddema en Theo Broersma, zaten in 2013 een keer met elkaar aan de bar en raakten aan de praat. Daar werd het zaadje van Holwerd aan Zee (HaZ) geplant. Ze richtten een werkgroep op waar leden van dorpsbelang en (agrarische) dorpsondernemers uit Holwerd zitting in hadden. De vier worden in Holwerd de Gideonsbende genoemd.
Werkgroep HAZ
Zij stortten zich op alle plannen die ooit voor de redding van Holwerd werden geschreven en destilleerden de beste ideeën daaruit, aangevuld met hun eigen plannen. Daaruit ontstond het project HaZ. Een absurd plan dat alleen kan gaan werken als alle instanties, ondernemers, bewoners en overheden het met elkaar eens worden. HaZ moet de leefbaarheid, omzet en banenarsenaal van de regio verhogen. Het moet meer toeristen naar de regio te lokken, in combinatie met natuurmaatregelen en historisch herstel.
Holwerd aan Zee
Dat zaadje is gaan groeien en de vier hebben het project uitgewerkt. Uiteindelijk is er een stichting opgericht en werd er een website gemaakt waar Holwerd aan Zee de ontwikkelingen van het project kan presenteren aan het grote publiek. Het plan van de drie is zo uniek, zo gedurfd en zo bijzonder dat ze vele beleidsmakers, natuurbeschermers, bestuurders, wetenschappers en ondernemers aan hun zijde hebben gekregen. De mensen die iets te zeggen hebben over en in de regio zien HaZ als een kans voor niet alleen het dorp Holwerd, maar ook voor de regio en uiteindelijk ook voor het gehele Waddengebied en de provincie Fryslân. Zowel economisch als ecologisch.
Dijkdoorbraak en spoelmeer
Het plan voorziet in een on-Hollandse dijkdoorbraak om een verbinding te maken tussen de Waddenzee en het achterland. Eigenlijk is het een herstellen van een relatie die er voor de bedijking was. Het geeft ruimte aan nieuwe kweldervorming, ruimte voor wadvogels, opening voor migrerende vissen, er komen brakke zones waardoor meer planten- en diersoorten een kans maken en er komt een natuurlijke zoet-zout overgang.
Ingrepen aan rand Werelderfgoed
Het project voorziet in een aantal ingrepen die het landschap veranderen en daardoor nieuwe kansen creëren. De aanlegkosten zijn geraamd op 148 miljoen euro.
De ingrepen zijn:
- de dijkdoorbraak met een stormvloedkering of schutsluis;
- een toegangsgeul door de kwelder van Wad naar land;
- een buffermeer mogelijk met getijdenwerking, een spoelmeer;
- natuurontwikkeling voor vismigratie (paling), kwelderverbetering, binnendijkse hoogwatervluchtplaatsen, slikkige oevers, broedeilandjes;
- een brede groene Deltadijk;
- een nieuw gemaal Wetterskip Fryslân;
- een haven, boulevard, binnendijks strand, bungalowpark, hotel, zes bruggen;
- nieuwe inrichting van de pier;
- een kunstwerk op de dijk.
Eerste fase
Om het project vlot te trekken werd het in fasen geknipt. Voor de eerste fase van het project is 60 miljoen euro nodig. Bij die eerste fase gaat het om:
- het doorsteken van de dijk;
- een geul trekken langs de pier;
- aanleggen van getijdenmeer tegen het dorp.
Pijlers
Het project kent een aantal pijlers:
- Natuur: meer ruimte voor waddennatuur
- Water en waterveiligheid: minder baggeren, helderder water en een veilige dijk
- Waddenpoort: verbinding met de Friese meren
- Recreatie en toerisme: waddenkust als verblijfsrecreatiegebied
- Leefbaarheid: werkgelegenheid
- Cultuur en landschap: Kunstprojecten en integratie van Oerol en Lwd2018
- Innovaties en duurzaamheid: HaZ als proeftuin
- Landbouw: kansen voor zilte teelt
- Onderwijs- en kennisinstellingen: onderzoekskansen voor onderwijsinstellingen.
Steun voor het project
Een plan als dit kan alleen ontwikkelen tot een uitgevoerd project als iedereen het ziet zitten. De inwoners van Holwerd hebben HaZ omarmd. De gemeente Dongeradeel, waar Holwerd in valt, steunt de stichting, net als de gemeentelijke en provinciale politiek. Vrijwel elke instantie ziet een kans en staat achter de plannen. Hoge scholen, (buur)gemeenten, provincie, Rijk, LWD2018, universiteiten, waterinstituten, banken, makelaars, rederij, architecten, internetondernemers: allemaal willen ze de stichting helpen bij de realisatie. Rijkswaterstaat ziet een kans en Wetterskip Fryslân, beheerder van de dijk, ziet mogelijkheden om dit plan te integreren in de noodzakelijke dijkverhoging. Het project is met deze eensgezindheid en dit enthousiasme al een wonder op zich.
Vaargeul naar Ameland
Een belangrijke troef die HaZ dacht uit te spelen is de vaargeulproblematiek tussen Holwerd en Ameland. Jaarlijks wordt de geul voor miljoenen gebaggerd (jaarlijks 8 miljoen euro), omdat hij telkens weer dichtslibt en de vlotte doorgang van de veerboten belemmert. Ameland heeft te maken met hinderlijke vertragingen van de veerboot en het Rijk zit met de kosten van het baggerwerk. Het spoelmeer dat ontstaat na de dijkdoorbraak moest een rol gaan spelen bij het op diepte houden van de vaargeul, zonder het kostbare baggerwerk, was het idee. Het buffermeer moest als het ware de vaargeul op voldoende diepte spoelen, is de theorie. HaZ wil nog steeds een recreatiemeer, maar onderzoekers menen dat van een spoelmeer geen positieve werking voor het wad en de vaargeul uit zal gaan. Tweede troef is de dijk, die toch al verhoogd en versterkt moet worden en derde troef vorm de schutsluis, die al in de planning van het waterschap stond.
Holwerters in actie
Een van de bijzonderheden aan HaZ is dat er al deelprojecten worden uitgevoerd. In 2015 opende de Multifunctionele Accommodatie De Ynset in Holwerd. Het centrum werd volledig opgeknapt en verbouwd door vrijwilligers en is klaar voor de toekomt.
Een tweede project is de Bordjesroute, een route langs bezienswaardigheden van het dorp. Deze werd op 17 oktober 2015 geopend.
Ook spraken de verschillende wijken van het dorp af dat ze niet meer elk een afzonderlijk dorpsfeest organiseren, maar dat ze jaarlijks gezamenlijk gaan vieren dat ze in Holwerd wonen.
Daarnaast worden huisjes opgekocht die worden opgeknapt en heringerichte en dienst gaan doen als hotelkamer. Het overkoepelende project daarvan heet Hotel Holwerd.
Holwerters zetten gezamenlijk de schouders onder hun toekomst en raken meer en meer betrokken bij het Werelderfgoed Waddenzee.
Dijk van een Wijf
Marco Verbeek, hij houdt bij diverse gelegenheden een presentatie over het project, gelooft er heilig in dat in 2015 Holwerd aan Zee een feit is. Als kers op de taart ziet Verbeek een kunstwerk op de dijk voor zich, een liggende vrouwe die als het ware in de dijk ligt, een Dijk van een wijf. Het is een project dat onderdeel is van Leeuwarden-Fryslân Culturele Hoofdstad van Europa 2018. Verbeek over HaZ: “Het is in 2025 klaar!”
⇒ bekijk hier het filmpje van Aemland Vandaag over Dijk van een Wijf
Steun van Provincie Friesland
Provincie Friesland legt in mei 2016 400.000 euro opzij voor Holwerd aan Zee. Daar moet onder meer een projectleider van worden betaald die in 2017 wordt aangesteld. Voor het haalbaarheidsonderzoek dat in 2016 gaande is trok de Provincie ook al 75.000 euro uit. In 2018 zegde de Provincie 10 miljoen toe voor de eerste fase van het project. Ook werd bij het Rijk en Waddenfonds aangeklopt.
Vijftien miljoen van Postcode Loterij
De Nationale Postcode Loterij steunt het project Holwerd aan Zee met vijftien miljoen euro. De schenking wordt op 4 maart 2019 tijdens het Goed Geld Gala overhandigd. Het geld, dat beschikbaar is gesteld vanuit het Droomfonds, gaat feitelijk naar Vogelbescherming Nederland, een van de partners van het project.
lees ook
⇒
⇒
⇒
⇒
⇒ terug naar Artikelen Archief -