Bosch van de kaart geveegd

een ontdekkingstocht naar een verdwenen eiland

Enkele eeuwen geleden was de rij Waddeneilanden een aantal eilanden rijker. Tot in de late Middeleeuwen lag voor de kust van Groningen, tussen Schiermonnikoog en Rottumeroog, het eiland Bosch. Met de Allerheiligenvloed van 1 november 1570, de ergste watersnood ramp uit de Nederlandse geschiedenis, verdween het eilandje goeddeels in de golven. De duinenrij was weggeslagen en het eiland werd speelbal van wind en water. De zandplaat zakte langzaam in de zee. Een kleine eeuw later was het van de kaart geveegd.

Volle maan
Een team van geologen, historici, archeologen, biologen, museummedewerkers en jutters maakte een studie van het eiland Bosch. Om te weten te komen wat het voor een eiland was, door wie het werd bewoond en gebruikt en of het nu wel of geen pirateneiland was wordt op gezette tijden onderzoek verricht. Dat is lang niet gemakkelijk in het waddengebied. Ze moeten rekening houden met eb en vloed waardoor er maar een paar uur overblijft om een locatie te onderzoeken. De beste tijd om naar interessante lagen te zoeken is na volle maan of nieuwe maan en het liefst na een storm. Als al deze ingrediënten bij elkaar komen gaat de wadarcheoloog op zoek naar Bosch.

De tekenen wijzen erop dat Bosch nauwelijks bewoond werd. Waarschijnlijk werd het voornamelijk gebruikt om vee te laten grazen. Het eiland is in handen geweest van het klooster van Aduard, van verschillende rijke Groningse families en van Karel V. Onderzoek wijst ook op een rol in de piraterij. Het eiland lag aan een drukbevaren handelsroute en met enige regelmaat strandde er een schip, slachtoffer van de elementen of van misleidende strandrovers.

Kapersbrief
Het onderzoek van het multidisciplinaire team mondt uit in een expositie in openluchtmuseum Het Hoogeland in Warffum. Daar is16^e eeuws kaartmateriaal te zien waaruit valt is af te lezen hoe het eilandje eruit zag. Via een kapersbrief van de toenmalige vorst aan een kapitein leren we over de piratenpraktijken in het Waddengebied en een kopie van een gekloofde piratenschedel laat zien dat het slecht kan aflopen met een strandrover. Tijdens de expositie wordt voor kinderen een thema rond piraterij uitgewerkt. Het laat de kinderen zien dat de waddenpiraterij niet lijkt op het romantische beeld van goud- en edelstenen rovers. De buit bestond uit bijvoorbeeld tabak en graan, de lading van de schepen in die tijd.

Op 23 juni vindt in café Spoorzicht in Warffum een conferentie plaats over het onderzoek naar de verdwenen eilanden Bosch en Buise. Buise is de Duitse variant van Bosch en lag tussen Norderney en Juist. Het eiland was eenzelfde lot beschoren als Bosch.

Stormvloed
Bosch ten tijde van de Allerheiligenvloed is het decor van een spannende liefdesgeschiedenis waar Ynske Penning en roman over schreef. Uitgeverij Noordboek presenteert het eerste exemplaar bij de opening van de tentoonstelling. Het boek heet ‘Stormvloed’.

gepubliceerd in Over’t Wad mei-juni 2006

© Persbureau Ameland 2009, op dit artikel rust copyright.