Ameland groeit uit tot testterrein groene energie

BALLUM – In april opent op Ameland het grootste zonne-energiepark van Nederland. De energiecentrale is onderdeel van een grotere ambitie om het Waddeneiland in 2020 volledig zelfstandig in zijn duurzame energievoorziening te maken. Of dat lukt of niet, Ameland is nu al een proeftuin voor duurzame 

Een graafmachine en een bulldozer zijn zaterdag druk in de weer aan de rand van het nieuwe zonne-energiepark op Ameland. "Ze bouwen een aarden wal om het zonnepark uit het zicht te onttrekken", legt Johan Kiewiet uit. Hij is oprichter en voorzitter van de Amelander Energiecooeperatie (AEC), een van de drie eigenaren van het 10 hectare grote zonnepark in het weiland naast het lokale vliegveld. "Het levert al stroom op", zegt Kiewiet, boven op een zandheuvel die uitzicht biedt op de 23.000 zonnepanelen. 

Het zonnepark, met een capaciteit van 6 megawatt het grootste van Nederland, is het uithangbord van Amelands ambitie om in 2020 alle energie voor de 3500 bewoners van het eiland zelf duurzaam op te wekken. 

Brandstofcellen 

"Met de zonne-energie van het park kunnen we alle bewoners op het eiland van stroom voorzien", zegt Kiewiet. Als de zon niet schijnt, of wanneer het nacht is, schakelen 45 op het eiland geplaatste brandstofcellen in en maken ze heel efficient van aardgas elektriciteit. In de toekomst kan dat aardgas worden vervangen door met biomassa opgewekt groen gas. 

Over een aantal jaar vormen de centraal aangestuurde brandstofcellen een onderdeel van een slim netwerk (smart grid) op het eiland om de energiebehoefte van de bewoners en bedrijven automatisch te balanceren. 

Het is dan het grootste netwerk van dit type in Noordwest-Europa. Bij de kleine lokale Amelander Brouwerij staat al zo'n brandstofcel. Eva Visser van de brouwerij legt uit dat de gemeente de cel heeft gefinancierd en dat ook het onderhoud op kosten van de gemeente gebeurt. `Wij doen mee, omdat we graag iets voor het milieu willen doen. We gebruiken heel veel stroom in onze bierbrouwerij en deze cel bespaart ons veel energiekosten.' 

Ameland als etalage

De groene ambities en prestaties van Ameland dragen volgens veel betrokkenen voor een belangrijk deel de signatuur van burgemeester Albert de Hoop. De D66'er bracht in 2006 de top van Gasterra, de NAM (die vlak uit de kust van Ameland een groot gasproductieplatform exploiteert), Eneco en Philips bij elkaar en sloot, zoals hij het zelf noemt, een herenakkoord. Daarin werd afgesproken dat alle partijen innovaties op duurzaam energiegebied exclusief gaan testen op Ameland. "Ameland als etalage voor de rest van Nederland en de wereld", aldus de Hoop, die binnenkort het akkoord voor de derde keer hoopt te verlengen. 

"Onze doelstelling is om in 2020 zelfstandig te zijn in onze energievoorziening", zegt De Hoop. Die zelfstandige energievoorziening moet op een duurzame manier gebeuren, niet met fossiele brandstoffen. Vandaar het zonnepark, de brandstofcellen en op termijn elektrisch openbaar vervoer op Ameland. "Een paar jaar geleden hebben we besloten de bussen op gas te laten rijden in plaats van diesel. Eind dit jaar schakelen ze over op elektrisch", zegt De Hoop. 

GasTerra en NAM

De doelstelling voor een zelfstandige energievoorziening past goed bij dit eiland. De hang naar autonomie zit hier sterk in de genen verankerd." Opvallend is de betrokkenheid van fossiele brandstofbedrijven GasTerra en NAM bij het project om Ameland duurzaam te maken. "Dat valt wel mee", vindt De Hoop. "Die bedrijven beseffen ook dat gas eindig is en dat we een transitieperiode ingaan. Ze willen nadenken over innovatieve oplossingen voor de toekomst." Vandaar dat nu eerst wordt geexperimenteerd met brandstofcellen waar aardgas in gaat.

"Maar op termijn kan dat ook volledig groen gas zijn", zegt De Hoop, waarbij het groene gas uit een nog te bouwen biovergister komt, die van de resten uit het afvalwater van het eiland gas kan maken. Nog verder in de toekomst dromen ze op Ameland al van een geothermisch warmtenetwerk, waarbij water door de aarde zelf wordt verwarmd in de dan lege gasveld en rond Ameland en via leidingen naar woningen wordt geleid. 

Kwajongens

Maar eerst dus een zonnepark. De Hoop zag ooit tijdens zijn vakantie in Zuid-Frankrijk een kleinschalig zonne-energieproject, maakte er een paar foto's van en liet ze bij terugkomst aan Jeroen de Haas, bestuursvoorzitter van Eneco zien. "Dat was in een VIP-container tijdens de Eneco-tour", vertelt De Hoop. "Ik heb niet zoveel met fietsen, maar we hebben die dag wel spijkers met koppen geslagen. Dit wil ik ook op Ameland, zei ik tegen hem. Als kwajongens hebben we toen gezegd: laten wij ook een zonne-energiepark bouwen. Jij financiert de helft, wij de andere helft. En zo is het ook gegaan." 

Lagere bijdrage gemeente 

Het hele duurzame energieproject kost euro 7,5 mln, waarvan de gemeente en Eneco oorspronkelijk elk de helft voor hun rekening zouden nemen. "Dat was een bijzondere situatie. We hadden een goed idee en het geld. In de loop van de tijd moest ik samen met wethouder Nico Oud van duurzaamheid een aantal keer terug naar de gemeenteraad om te vertellen dat de bijdrage van de gemeente lager zou worden."

Subsidies vanuit het SDE+ programma van het Rijk, een bijdrage vanuit het Waddenfonds en de provincie Friesland en goedkoper uitvallend materiaal en apparatuur verlichtten uiteindelijk de lasten voor de gemeente en Eneco. Beiden zijn nu voor een derde eigenaar van het zonnepark, de AEC heeft de resterende 33% in handen. Alle drie hebben ze ruim drie ton eigen vermogen ingelegd. Op basis daarvan is een banklening aangegaan. 

Grondeigenaar 

De gemeente is grondeigenaar, de AEC zorgt voor draagvlak onder de bewoners en wij hebben ervaring met het bouwen en het projectmanagement van een zonnepark', zegt Hugo Buis, verantwoordelijk voor Eneco's investeringen in zonne- en windenergie, waterkracht en biomassa. "Ameland past zo heel goed in onze strategie om energie lokaal op te wekken, samen met lokale partijen."

De betrokkenheid van de AEC, waar 250 leden (eilandbewoners en eigenaren van recreatiewoningen) zijn aangesloten, illustreert de sterke lokale band. "We hadden al drie ton op onze spaarrekening staan, maar hebben ook een obligatie van drie ton uitgegeven. Die was binnen een mum van tijd overtekend", zegt Kiewiet. 

• 23.000 
  
  zonnepanelen die op het 10 hectare grote zonnepark op Ameland zijn geinstalleerd 
• 45
  
  brandstofcellen die bij bedrijven en bewoners op het eiland zijn geplaatst om de stroomvoorziening te balanceren 
• 3500 
  
  inwoneraantal van Ameland 
• 7,5 mln euro 
  
  totale investering in duurzaam Ameland tot nu toe 
• 2020
  
  Ameland moet in dat jaar niet meer afhankelijk zijn van het vasteland voor zijn energievoorziening  

"Nu kunnen we het opgehaalde geld gebruiken voor nieuwe projecten op het eiland. Zo willen we een elektrisch autodeelproject opzetten en op een groot parkeerterrein nog meer zonnepanelen gaan installeren", zegt Kiewiet. Het zonnepark mag dan in de energie voorzien van alle inwoners, in het hoogseizoen als tienduizenden toeristen naar het eiland trekken, is de stroom van de zonne-energiecentrale niet voldoende. 

Windmolens? 

Niet iedereen op het eiland is echter fan van het zonnepark. "Deze boer hier was de grootste tegenstander van het park", zegt Kiewiet als hij in zijn hybride auto langs de boerderij rijdt . "Deze boer vond het principieel verkeerd om landbouwgrond waarop voedsel kan worden geproduceerd op te offeren aan het park."

Vlak bij de pier waar de veerboot naar het vasteland aanmeert, vertelt een bewoner dat hij liever windmolens had gezien in plaats van zonnepanelen. "Plaats ze ver uit de kust, leg een verbinding aan naar alle eilanden en je bent voor alle Waddeneilanden klaar. Dat had ik liever gezien, dan dit zonnepark in een weiland."

"Met een paar grote molens ben je klaar, dat klopt", zegt burgemeester De Hoop. "Maar de wadden zijn wereld natuurerfgoed. Dat botst met windmolens. Ameland heeft behalve de meeste winduren, ook de meeste zonuren. En zonne-energie is hier minder ingrijpend. Daarom is voor zonne-energie gekozen."

Japan 

Het grote aantal partijen dat betrokken is om duurzame energieoplossingen op Ameland te testen, beperkt zich overigens niet tot Nederland. De bestuursvoorzitter van de Japanse elektronicafabrikant Murata tekende na een bezoek een contract voor een investering en het exclusief testen van smart grid-technologie op het eiland om het later op grote schaal elders te kunnen uitrollen. Dat internationale karakter is mooi, maar De Hoop is vooral lokaal bezig. "Dit project trekt hopelijk extra ecotoeristen aan."

Bron: GasTerra