Keuzes timing en locaties zoetwaterspui bepalen zoutgehalten en natuurwaarden Waddenzee

Het spuien van zoet water vanuit het IJsselmeer naar de Waddenzee heeft grotere gevolgen voor de natuur dan vaak wordt gedacht. Dat blijkt uit het nieuwe rapport Het belang van zoetwaterspui voor de Waddenzee natuur, dat de Waddenacademie op 16 september publiceerde in opdracht van de Programmatische Aanpak Grote Wateren (PAGW) en het Investeringskader Waddengebied (IKW).

Uit het onderzoek komt naar voren dat de hoeveelheid, de timing en de locatie van het spuien rechtstreeks invloed hebben op de zoutgehalten, nutriëntenstromen en het voedselweb in de Waddenzee. Daarmee worden planten, bodemdieren, vissen en vogels direct geraakt.

Belangrijkste bevindingen:

• De zoetwaterspui naar de Waddenzee bedroeg in de periode 2010–2022 gemiddeld 16 miljard m³ per jaar, waarvan 90% via de Afsluitdijk.
• Sinds 2010 is de afvoer vanuit het IJsselmeer met circa 20% afgenomen.
• Het effect van spuien is afhankelijk van locatie en seizoen: spuien via Kornwerderzand beïnvloedt een groter gebied dan spuien via Den Oever. Daarnaast heeft spuien in de zomer een sterker effect op de verlaging van het zoutgehalte dan spuien in de winter.
• Natuurwaarden zijn afhankelijk van zoutgehalten. Zo hebben trekvissen jaarrond een zoetzoutgradiënt nodig om te migreren. Bodemdieren, zeegras en kwelderplanten zijn gevoelig voor veranderingen in gemiddelden en voor extremen in zoutgehalten.
• Door de huidige wijze van spuien ontstaan in de Waddenzee sterke schommelingen van het zoutgehalte. In tijden van droogte nemen de zoutgehalten in de Waddenzee drastisch toe en kunnen gradiënten van zoet naar zout geheel verdwijnen.
• Binnen de grenzen van het huidige spuibeheer is het verwezenlijken van een min of meer stabiele zoetzoutgradiënt, met ook lage zoutgehalten, in de Waddenzee niet haalbaar.
• Een dergelijke stabiele zoetzoutovergang met brakwatergebieden is alleen mogelijk door ingrijpende keuzes in inrichting van het IJsselmeer (bijvoorbeeld een meer ecologische inrichting rond de Afsluitdijk dan nu het geval is) en Waddenzee-gericht beheer van zoetwaterspui (en daarmee de algehele zoetwaterverdeling van Noord-Nederland).

De onderzoekers benadrukken dat natuurbescherming in de Waddenzee, een Natura 2000-gebied, niet los kan worden gezien van zoetwaterbeheer. Waar de huidige verdringingsreeks vooral kijkt naar belangen op het land bij zoetwaterschaarste, zou ook het effect op de natuurwaarden van de kustwateren moeten worden meegenomen.

De Waddenacademie adviseert om de mogelijkheden van een spuiregime te onderzoeken dat het hele jaar door leidt tot een stabielere zoet-zoutgradiënt. Dit zou de natuurwaarden van de Waddenzee versterken en bijdragen aan een veerkrachtiger ecosysteem.

Kijk voor meer informatie op www.waddenacademie.nl

Fotobijschrift: Luchtfoto van zoetwaterspui via de Lorentzsluizen bij Kornwerderzand.

Foto (C): Rijkswaterstaat