Afspraak tussen EU en Turkije over migranten
Op vrijdag 18 maart 2016 bereikten leiders van de landen binnen de Europese Unie een akkoord met als doel de migranteninstroom te verkleinen. Het akkoord wordt de Turkije-deal genoemd, vanwege de afspraak tussen Turkije en de landen van de EU. In de jaren voorafgaand aan de Turkije-deal was er een illegale migrantenstroom op gang gekomen van mensen die vanuit Turkije naar Griekenland reisden. De oversteek ging in boten of gammele bootjes. Griekse eilanden zoals Lesbos, Samos en Chios liggen op zichtafstand van de Turkse kust: daar voeren ze naar toe als naar de poort van Europa.
Turkije-deal
Het doel van de Turkije-deal is om de illegale migrantenstroom te ontmoedigen en de mensen, die toch huis en haard achter zich hebben gelaten in de hoop in Europa een veilig en voorspoedig thuis te vinden, een aantrekkelijk alternatief te bieden. In de overeenkomst tussen de EU en Turkije, het land dat voor de poort naar Europa ligt, staan een aantal afspraken die worden vertaald in concrete procedures over hoe om te gaan met de illegale migranten en wie wat betaalt.
Syriërs
Mensen die na 20 maart 2016 illegaal Griekenland binnenkomen vanuit Turkije, worden teruggestuurd naar Turkije. De Europese Unie betaalt deze terugkeerprocedure. Het gaat om illegalen die geen asielaanvraag in Griekenland hebben gedaan en het land willen gebruiken als doorgangsland of wiens asielaanvraag niet-ontvankelijk is verklaard. Voor Syriërs geldt een aparte regeling. Zij worden teruggebracht naar Turkije en worden daar erkend als vluchteling. Volgens de afspraak hebben Syriërs een tijdelijke beschermde status. Ze worden daarom niet teruggestuurd naar hun eigen land dat ze ontvluchten vanwege de terreur van IS.
Migranten uit andere landen dan Syrië
Er komen niet alleen migranten uit Syrië illegaal naar de Griekse eilanden. Ze komen ook uit Irak, Eritrea, Afghanistan, Somalië en Libië. Deze nationaliteiten kunnen een beschermde status in Turkije verwerven, maar de weg daar naartoe loopt via een ingewikkelde procedure. Als ze uit Turkije komen kunnen ze worden teruggestuurd naar dat land omdat de EU Turkije als een veilig land beschouwt. Deze groep levert kopzorgen omdat er twijfelgevallen tussen zitten die in Turkije níét veilig zijn. Dat geldt bijvoorbeeld voor Koerden. Deze Turkse minderheid zou in aanmerking kunnen komen voor asiel in Europa. Het kost veel tijd om dat te screenen en om die mensen te identificeren.
Nieuwe vluchtelingen
De vluchtelingen die vóór de ondertekening van de Turkije-deal op de Griekse eilanden zijn aangekomen worden niet door Turkije opgenomen. Turkije neemt alleen de mensen op die na 20 maart 2016 Griekenland binnen zijn gekomen. De Griekse eilanden moeten zelf de mensen die voor die datum met bootjes vanuit Turkije aankwamen maar naar het Griekse vasteland brengen, meent Turkije. In de Turkije-deal staat hierover niets concreets geschreven. Griekenland moet die mensen via een verdeelsleutel over de EU-landen verdelen. Meteen na afsluiting van de deal werd de procedure in werking gesteld om te voorkomen dat er nog vlug mensen de oversteek zouden nemen om zo onder het ‘oude regime’ te vallen. Griekenland moet de opvang, registratie en asielprocedure regelen.
Individuele behandeling
Iedereen die aankomt op de kust van Lesbos, Chios of Samos of welk Grieks eiland ook heeft recht op individuele behandeling. Er worden geen groepen of boten teruggestuurd. Elke migrant wordt apart gehoord en beoordeeld. Om te beoordelen of een migrant recht heeft op asiel zijn rechters, migratieambtenaren, hulpverleners en tolken aangesteld. De functionarissen worden bijgestaan door Turkse ambtenaren, zodat de communicatielijnen kort zijn. Ook helpen Nederlandse medewerkers van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) hun Griekse collega’s. Er wordt gestreefd om de procedure snel door te lopen, met een minimum van vijf dagen. In de praktijk moeten veel migranten lang wachten en dat geeft onrust in de vluchtelingenkampen.
Moria op Lesbos
Hoe de procedure in een kamp in z'n werk gaat? In kamp Moria op Lesbos zitten mensen van diverse nationaliteiten, bijvoorbeeld Syriërs, Pakistanen, Bengali, Nepalezen, Noord-Afrikanen, Congolezen, Dominicanen, Afghanen, Irakezen en Eritreeërs. Ze komen met honderden tegelijk aan op de stranden van het eiland, vanuit Turkije. Daar worden ze opgevangen in een grote tent in het kamp en krijgen ze dekens en een maaltijd. Dan worden ze geregistreerd en in groepjes van negen gecontroleerd door een screener, samen met een tolk. Hun identiteit en nationaliteit worden vastgesteld en er volgt een documentenonderzoek, als ze documenten bij zich hebben. Dat gebeurt door een zogenaamde ALDO (Advanced Level Document Official).
IND
De Nederlandse IND helpt daarbij. Er worden nog vingerafdrukken afgenomen en de Griekse politie, Hellenic Police, zet de persoonsgegevens in hun systeem. De valse identiteitskaarten, valse rijbewijzen en vervalste geboortedocumenten worden eruit gevist. De Grieken worden niet alleen door de IND bijgestaan maar ook door de Koninklijke Marechaussee, militairen, politie en medewerkers van DT&V, Dienst Terugkeer & Vertrek. De UNHCR is aanwezig voor de algehele coördinatie.
Salderen
De EU neemt een Syriër op voor elke Syriër die Turkije terugneemt. Ten tijde van het ingaan van de Turkije-deal herbergt Turkije al 2,7 miljoen Syrische vluchtelingen. De deal heeft een plafond van 72.000 mensen. Dat aantal komt overeen met afspraken binnen de EU over ‘migratiequota’. De afspraak betreft alleen Syriërs, zodat andere nationaliteiten niet via de Griekse eilanden legaal Europa binnen kunnen komen.
Legale migratie
Zodra er niet meer zoveel migranten naar Griekenland komen kunnen de EU-landen op vrijwillige basis vluchtelingen uit Turkije opnemen. Deze luchtbrug voor legale migranten moet illegale migratie en het in een bootje stappen om de Egeïsche Zee over te steken ontmoedigen.
Economische migranten
Economische migranten die vanuit Turkije naar de Griekse eilanden zijn gekomen vallen buiten de Turkije-deal. Zij maken ook nauwelijks kans op asiel in Europa en moeten in alle gevallen terug naar Turkije. Dit is een moeilijk proces. Turkije neemt de Algerijnen, Tunesiërs en Marokkanen liever niet terug.
Visumplicht
De Turkije-deal voorzag ook in versnelde afschaffing van de visumplicht binnen de EU voor Turken. Dat zou in oktober 2016 zover zijn, maar president Erdogan van Turkije zag dat graag als onderdeel van de Turkije-deal versneld ingaan. Dat is niet gebeurd. De EU wil pas visaliberalisatie als Turkije aan álle 72 criteria voldoet en zijn douanesysteem op orde heeft. Struikelblok zijn de Turkse antiterreurwetten. De EU vindt de Turkse definitie van terrorisme te breed, waardoor er te gemakkelijk mensen kunnen worden opgepakt. De Turkse antiterreurwetten moeten worden aanpast aan Europese normen, vindt de EU, maar dat gaat Erdogan niet doen.
6 miljard euro
De EU-heeft 6 miljard euro uitgetrokken om de opvang in Turkije vorm te geven, met veilige huisvesting, scholing en zorg. Drie miljard is voor het verbeteren van de vluchtelingenopvang binnen Turkije. Elk project moet op zich beoordeeld worden door de EU, en daarom loopt de betaling langzaam. Het geld moet goed worden besteed en er zijn twijfels of het geld wel altijd goed terechtkomt en goed wordt gebruikt. Turkije zou zich vooral inzetten voor hoog opgeleide en gezonde Syriërs, waardoor arme mensen en zij die zorg nodig hebben het nakijken hebben. Als Turkije de eerste 3 miljard goed heeft besteed dan wil de EU in 2018 nogmaals 3 miljard betalen.
EU-lidmaatschap
Onderdeel van de deal was ook dat er versneld over EU-lidmaatschap van Turkije zou worden gesproken. Aan dat lidmaatschap kleven nog wel wat haken en ogen, niet in de laatste plaats door de ontwikkelingen in Turkije na couppoging in juli van 2016. Erdogan voerde daarna tal van ondemocratische maatregelen in en arresteerde vele mensen. Ook Cyprus doet moeilijk over Turkse toetreding tot de EU. Dat eiland gaat pas akkoord als de Turkse bezetting van Noord-Cyprus is opgelost.
Veilige zones
Turkije wil in Syrië veilige zones instellen en de EU zegt in de Turkije-deal toe daarbij tot steun te zullen zijn. De veilige zones moeten de humanitaire omstandigheden binnen Syrië verbeteren. De EU-leiders zijn er beducht op dat ze Turkije niet helpen met de interne strijd tegen de Koerden. In augustus 2016 trokken Turkse tanks de grens over en Noord-Syrië binnen.
Nieuwe routes
Het dichttimmeren van de route via de Egeïsche Zee brengt het gevaar met zich mee dat er nieuwe routes via bijvoorbeeld Bulgarije ontstaan. Oost-Europese landen plaatsen daarom hekken langs de grens om migranten tegen te houden. Dit is een probleem buiten de Turkije-deal om.
Mislukking van de deal
31 augustus 2016
Nieuwsuur laat op de televisie beelden van het eiland Chios zien. Het is op Samos en Lesbos niet anders. Na de coup zijn Turkse ambtenaren en politie van het eiland vertrokken en het duurt maanden voor er een procedure is afgerond. Er wordt gesproken over een 'mislukking' van de Turkije-deal en een 'schande' voor Europa, die de mensen niet een fatsoenlijke opvang kan bieden. De mislukking zit hem ook in Turkije, dat in de tijd na de staatsgreep van 15 juli 2016 en de vele arrestaties die volgden niet als 'veilig land' kan worden aangemerkt. Zeker niet voor Koerdische vluchtelingen. Griekenland lijkt het Australië van Europa te worden, een eiland waar de migranten verblijven en waar ze blijven, omdat ze niet verder kunnen. De Griekse eilanden zijn begrensd door water en met het vliegtuig kunnen de migranten niet weg. De eilanden zijn gevangenissen geworden en Griekenland, Europa en Turkije doen te weinig om dat op te lossen.
lees ook
⇒ Lesbos - Grieks migranteneiland voor de kust van Turkije
⇒
⇒
⇒
⇒ terug naar Artikelen Archief -