Onderwijsongelijkheid in Fryslan

LEEUWARDEN – Uit onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs en de Rijksuniversiteit Groningen blijkt dat het sociaal milieu van ouders van invloed is op de schoolloopbaan van de leerling. Leerlingen van lager opgeleide ouders krijgen vaker een lager schooladvies dan hun leerprestaties laten zien, stromen vaker op een lager niveau het middelbaar onderwijs in en eindigen zo vaker met een lager diploma dan op grond van hun leerprestaties mogelijk zou zijn geweest. Het Fries Sociaal Planbureau analyseerde hoe vaak schooladviezen aan Friese leerlingen werden herzien.

Groeiend aantal leerlingen komt in aanmerking voor een heroverweging

In 2016 is het aantal leerlingen dat hoger scoorde op de eindtoets toegenomen. Eén op de drie Friese leerlingen presteert beter op de eindtoets dan de basisschool adviseerde. Het schooladvies was bijvoorbeeld vmbo-tl en uit de eindtoets kwam havo- of zelfs vwo-niveau. De schooladviezen aan deze kinderen dienen volgens de wet heroverwogen te worden.

Schooladviezen aan Friese leerlingen vaker herzien

In Fryslân worden de adviezen aan leerlingen die hoger scoren op de eindtoets vaker herzien dan landelijk (respectievelijk 24% en 20% in 2016). Eén van de mogelijke verklaringen hiervoor is dat Friese kinderen ook vaker duidelijk ondergeadviseerd zijn. En schooladviezen worden vaker bijgesteld als het verschil tussen het schooladvies en de eindtoets groot is. Er zijn echter ook veel Friese basisscholen die geen enkel advies hebben bijgesteld.

De kans op een bijgesteld advies verschilt per gemeente

Tussen Friese gemeenten zijn duidelijke verschillen te zien in het percentage ondergeadviseerde leerlingen en het percentage bijgestelde adviezen. Het percentage onderadvisering per gemeente varieert ongeveer tussen de 30% en 50%. Wat betreft bijgestelde adviezen staan de gemeenten Harlingen en Ameland bovenaan. Circa 60% van de schooladviezen aan ondergeadviseerde leerlingen wordt hier herzien ten voordele van de leerling. In Achtkarspelen en Dantumadiel worden de schooladviezen weinig bijgesteld.       

Hoe verder?

Om leerlingen gelijke kansen te bieden, pleiten de wetenschappers uit Groningen en de Inspectie van het Onderwijs ervoor om schooladviezen aan leerlingen met een goede score op de eindtoets altijd naar boven toe bij te stellen. De Inspectie van het Onderwijs gaat scholen waarin onterecht weinig adviezen worden bijgesteld hierop wijzen. Verder worden middelbare scholen door het ministerie opgeroepen leerlingen kansen te bieden. Daarnaast ligt er een plan om schooladviezen voor twee schooltypes (meervoudige adviezen) te stimuleren, omdat dit meer kansen biedt aan leerlingen voor wie nog twijfelachtig is welk onderwijstype het beste past. Aangezien de afname in meervoudige adviezen in Fryslân sterker is dan landelijk, liggen hier mogelijkheden voor het vergroten van gelijke kansen in het onderwijs.