Geen duindoorbraak maar opening of kerfje

HOLLUM – De duindoorbraak op het noordwesten van Ameland is geen doorbraak maar een opening in de duinen. Zo wordt het gat, waar met hoog water de zee zich door de duinen perst, door professionals genoemd. Natuurwerkgroep Ameland spreekt van "kerfje". Van alle kanten komen geruststellende berichten: “natuurlijk proces”, “drinkwater goed beschermd”, “veiligheid niet in het geding”, “primaire waterkering ligt landwaarts”. Het zijn de woorden van gemeente, beheerder en waterbedrijf, de professionals die eufemistisch over ‘opening’ spreken. Zorgen om de veiligheid zijn niet nodig. PA vroeg verschillende organisaties over hun visie op de "opening".

Drinkwaterbedrijf Vitens

Het drinkwater op Ameland komt deels uit twee zoetwaterbellen in de duinen, één bij Buren en één bij Hollum. Daarnaast is er nog een drinkwaterleiding vanaf de vaste wal. De zoetwaterbellen in de duinen worden gevoed door regenwater en lossen eventuele vermenging met zout water zelf op een natuurlijke wijze op. Ondergrondse kleilagen en een verschillend soortelijk gewicht van zoet en zout water zorgen voor ontmenging. Kraanwaterbedrijf Vitens maakt zich dan ook geen zorgen over de drinkwatervoorziening van Ameland. “Onze drinkwaterproductielocatie daar, Hollum, ligt in het hogere duingebied en is daardoor goed beschermd,” laat Judith Zuiderhout namens Vitens weten.

Gemeente Ameland

Gemeente Ameland is ook niet onder de indruk van de opening in de duinen: “Het spreekt voor zich dat mensen bij dit onderwerp als eerste denken aan de veiligheid. Die is hier niet in het geding, uiteraard.” Het hele erosieproces wordt nauwkeurig gemonitord door Rijkswaterstaat (RWS). Benne Holwerda van de gemeente: “Het is een feit dat in dit gebied zoet en zout water wel vaker worden vermengd. In het verleden is gekozen voor een manier van kustbeheer waarbij de natuur voor een deel vrij spel krijgt. Deze doorbraak is daar een voorbeeld van.” Natuurlijke processen doen hun werk. De gemeente schaart zich achter de uitleg van RWS.

Rijkswaterstaat

RWS gaf op 18 januari 2018 de volgende uitleg: “In de zeereep van Ameland is ter hoogte van strandpaal 3 een opening ontstaan. Dit gebeurde tijdens het hoge water afgelopen nacht. Door deze opening in de eerste duinenrij kan zeewater bij hoge waterstanden de achterliggende duinvallei instromen. De doorbraak past binnen de verwachting van Rijkswaterstaat. De veiligheid is niet in geding, want de primaire waterkering die het eiland beschermt tegen overstroming, ligt verder landinwaarts.

Op dit deel van de eilandkust meet Rijkswaterstaat al langere periode erosie van de kust. De zeereep, de eerste duinenrij, neemt hierdoor in volume af en wordt lager en smaller. Bij voorgaande stormen spoelden golven al over het lage duin. De doorbraak van vanochtend past in verwachting van Rijkswaterstaat en is over een langere periode ontstaan. De eerdere erosie, verhoogde waterstanden langs de kust van afgelopen dagen en hogere golven vormen de oorzaak.

Doordat het gebied achter de duinen hoger ligt, stroomt er niet veel water naar binnen. Er stroomt momenteel voornamelijk zoet water uit de achterliggende duinvallei de zee in. Bij een volgende storm met hogere waterstanden is het mogelijk dat er meer water het achterliggende gebied instroomt en de opening breder wordt. Tegelijkertijd kan de wind het gat ook zelf dichtschuiven met zand. Rijkswaterstaat houdt deze ontwikkelingen nauwlettend in de gaten.

De doorbraak van het duin past binnen de afspraken die Rijkswaterstaat heeft gemaakt over dynamisch kustbeheer. Dat betekent op deze locatie dat Rijkswaterstaat niet actief helmgras plant of duinafslag herstelt, maar wel om de 3 tot 4 jaar extra zand op het strand aanbrengt met een zogeheten zandsuppletie. Dat zand versterkt de kust en beschermt de kust tegen verdere erosie. De wind kan dit zand meevoeren en zo ook de zeereep herstellen. Een volgende suppletie staat op deze locatie op de planning voor eind 2018 of begin 2019.”

Volgens het Beheerprogramma Rijksgronden vindt er alleen nog onderhoud plaats aan de omgeving van de oude NAM-locatie. Daar zijn onder meer takkenschermen geplaats. RWS neemt geen verdere maatregelen tenzij de zeereep meer dan 50 meter landinwaarts opschuift of meer dan een kwart van het rietmoeras verandert in een zandplaat. Voor de natuurwaarden in het rietgebied is kalkrijk zand en een brakker milieu niet verkeerd. Het rietgebied is in de loop der jaren meer en meer begroeid geraakt door struweel, waardoor de zoutminnende begroeiing verdwijnt. Jaarlijks overstromen met zeewater is goed voor de brakke plantensoorten.

Vogelwacht Hollum-Ballum

Dynamisch kustbeheer voor de kust ter hoogte van Lange Dunen-Noord vindt sinds 1997 plaats, opgetekend in het Beheerprogramma Rijksgronden 2000-2010. RWS besloot toen om onderhoud tussen kilometerpalen 3 en 5 te stoppen. Vogelwacht Hollum-Ballum inventariseert jaarlijks het gebied op soorten vogels en broedparen. De broedvogelinventarisatie gebeurt in overleg met RWS en de beheerder ontvangt het rapport. Doel voor zowel RWS als Vogelwacht is om de ontwikkelingen in het gebied te volgen om eventuele positieve dan wel negatieve effecten van de beleidskeuze te signaleren en evalueren. Yme Brijker van de Vogelwacht: “Op zich levert de ontstane doorbraak geen problemen op voor de veiligheid en de populaties in de Lange Dunen-Noord. Daarvoor zal de ontstane doorbraak in combinatie met de hoogteligging van het rietmoeras vooralsnog geen grote gevolgen hebben. Via de twee meer oostelijke doorbraken die omstreeks 1964 ontstaan zijn, ligt inmiddels zoveel zand (+ 3.50 m boven NAP) dat daar al zo’n 10 jaar lang geen instroming van zeewater meer heeft plaatsgevonden. Een aantal jaren werd via de oostelijke doorbraak middels het graven van een geul in het voorjaar zoet water geloosd op het strand. Nu heeft dit voor het eerst via natuurlijke afstroming plaatsgevonden. Dit kunstmatig laten afstroming was bedoeld om de rietsnijder z’n gang te laten gaan en de wandelpaden droog te houden. Tevens was het van belang voor de bodembroeders van het rietmoeras. Voor de korte termijn is het voor ons belangrijk de hoogte van de waterstand in het rietmoeras te volgen. Te nat is niet goed, maar te droog ook niet. Als Vogelwacht zullen we de ontwikkelingen met belangstelling volgen en zijn we benieuwd in hoeverre de beheerder, RWS, maatregelen noodzakelijk acht.” 

Natuurwerkgroep Ameland

Van Natuurwerkgroep Ameland komt de volgende reactie “Het strand is er vrij steil en het ontstaan van een kerfje in de duinen valt enorm op en trekt mensen aan maar we moeten naar een groter gebied kijken over langere tijd om het gebeuren beter te zien en te begrijpen.”

Een uitgebreide reactie van de Natuurwerkgroep vindt u hier.